O milagre de que A Guarda, localidade galega de 10.025 habitantes, sexa o referente europeo do palangre de superficie, ten moito que ver co paso adiante que en 1995 deron 15 armadores ao constituír unha organización profesional, Orpagu, que representase os seus intereses: os dunha frota dirixida agora ao peixe espada tras pescar pescada en Marrocos durante a década dos 80, ata que o caladoiro deixou de ser rendible. Festexar ese exitoso cuarto de século de vida foi o obxectivo dos actos de aniversario que mobilizaron hoxe á cidadanía guardesa ao redor dun dos seus referentes e que contou co apoio de institucións pesqueiras de España e Portugal.
Na memoria, aquel 31 de agosto de 1996 no que nacía xa de forma oficial a Organización de Palangreiros Guardeses (Orpagu) con 78 barcos e unha estrutura adaptada ás necesidades das súas empresas asociadas, maioritariamente de carácter familiar. O seu primeiro obxectivo foi o uso dos fondos europeos para a renovación dos barcos. Neses anos, desde Orpagu tramitáronse os expedientes de construción dunha vintena de novas unidades e a modernización de practicamente toda a frota do grupo. En Bruxelas xa empezaban a fixarse nesta pequena localidade galega.
Nestes 25 anos, Orpagu converteuse na organización de palangre de superficie máis importante do continente cun volume de produción conxunta, entre os asociados galegos e portugueses, que supera as 5.000 toneladas anuais de peixe espada, unha facturación por encima dos 60 millóns de euros e máis dun milleiro de empregos directos. Nisto ten moito que ver a unión da Guarda con Portugal, iniciada formalmente en 2017 coa adhesión da primeira empresa pesqueira lusa, o que conferiu a Orpagu a categoría de organización transnacional. Esta relación fortaleceuse en 2020 coa alianza estratéxica con Vianapesca, a Cooperativa de Armadores de Pesca Artesanal de Peniche e a Asociación de Armadores de Peniche. Desta forma, aos 39 palangreiros da Guarda uníronse outros 40 portugueses que, desde ese momento, realizan as súas descargas no porto de Vigo.
Este crecemento non é casual. A aposta de Orpagu por un modelo sostible e pola innovación marcaron a súa singradura nestes 25 anos e o seu carácter emprendedor ha quedado reflectido nalgunhas das accións que puxeron en marcha neste tempo. Un bo exemplo é a súa incorporación á comercialización dos seus produtos, transformándoos en conservas delicatesen ou noutros formatos capaces de captar a novos consumidores, como é o caso das hamburguesas de peixe espada. De Orpagu tamén saíu o deseño dun dispositivo ‘ salvatortugas’, para garantir a supervivencia das que capturan accidentalmente, así como o liderado do proxecto Obepal, que ten como obxectivo a estandarización da metodoloxía de observación electrónica pesqueira monitorada como alternativa e complemento á presenza de observadores físicos a bordo, pero mantendo a mesma fiabilidade.
Da vela ríxida aos exoesqueletos, sempre na vangarda
Pero, sen dúbida, unha das iniciativas máis ambiciosas da organización guardesa foi a súa aposta por un proxecto pioneiro para conseguir maior eficiencia enerxética nos barcos, potenciando o uso do vento para reducir o gasto de combustible e as emisións contaminantes. Así, o pasado mes de xuño, o palangreiro “ Balueiro Segundo” converteuse no primeiro pesqueiro do mundo en navegar cunha vela ríxida, un dispositivo de 12 metros de altura dotado dun sistema de control autónomo co que esperan contribuír á redución de emisión de gases.
Coincidindo co 25 aniversario, Orpagu fixo realidade outro dos seus soños: contar cunha infraestrutura propia que lle permita pechar o círculo da súa actividade, desde a captura á comercialización, pasando polo proceso de transformación e produción. A compra dunha parcela de máis de 7.000 metros cadrados en Tui permitirá construír unha planta frigorífica cunha capacidade de almacenamento de 3.000 toneladas de peixe e unha aula de I+D para desenvolver novos produtos.
Nesta liña enmárcase precisamente o novo reto da organización, agora en colaboración co Centro Tecnolóxico do Automóbil de Galicia: a utilización por primeira vez no sector pesqueiro de exoesqueletos, uns armazones construídos “ad hoc” para potenciar a forza e os movementos das persoas que os leven co din de manipular sen esforzo as especies de gran tamaño que captura a frota de Orpagu.
Toda esta información é a que conforma a exposición organizada con motivo do 25 aniversario. Os 10 tótems exhibiranse no Concello da Guarda e o Paseo Marítimo ata o próximo día 17 de setembro. Esta mañá tivo lugar a presentación da mostra nun acto que contou coa presenza da secretaria xeral de Pesca do Goberno de España, a secretaria de Estado de Pesca de Portugal e a conselleira do Mar, sendo presidido polo alcalde da Guarda, Antonio Lomba, e o propio presidente de Orpagu, Joaquín Cadilla.
A actuación musical dunha agrupación local, unha comida de confraternidade e diversas actividades para os máis pequenos completaron o programa co que Orpagu festexou os seus 25 anos de existencia. E o que queda…
